Шпоры по физике (маленькие, 2х сторонние)

Сурет бойынша шекаралық кернеулері аймақтың шекарасына сәйкес келетін Uкір кернеу мәндері ауыстырылып қосылу U0кір ш U1кір ш

ТТЛ логикалық элементтің кіріс сипаттамалары элементтің кем дегенде бір кірісіне (А немесе В) төменгі деңгейлі кернеуді U0кір (лог. 0) берген кезде оған сәйкес Т0 КЭТ-тің база - эмиттер (Б-Э) р-n-өтуі ашылады Т0 транзистордың UБТ0 база потенциалының мәні р-n-өтулері: КЭТ-гі база-коллектор (Б-К) өтулерін ашу үшін жеткіліксіз болады Т0 транзистордың UБТ0 база потенциалының мәні р-n-өтулері: Т1 және Т2 транзисторларындағы база-эмиттер (Б-Э) өтулерін ашу үшін жеткіліксіз болады

ЖӘНЕ-НЕМЕСЕ-ЕМЕС элементі Бір және екі терістегіш элементер (инверторлар) негізінде D-триггер
DV-триггер V = 1 болса, онда DV-триггер, синхрондық D-триггерге ұқсас жұмыс істейді V = 0 кезінде D ақпараттық кірісіндегі сигнал деңгейіне тәуелсіз триггер өзінің бұрынғы қалпын сақтайды

Cчетчиктің бөлу коэфициенті 08 08Н 10Q
диодының тогы – диодтағы кернеу Iж – диодтың жылулық тогы – температуралық потенциал

Терістеуіш ЛЭ-ң берілу сипаттамалары лог. 1 (Uшығ = U1шығ) жағдайына сәйкес келетін I учаске лог. 0 (Uшығ = U0шығ) жағдайына сәйкес келетін II учаске
белгісіздік аймағы деп аталатын III учаске

Іс жүзінде пайдаланатын сұлбаларда бір элементтің кірісі- басқа ЛЭ-ң шығысына қосылған кіріс және шығыс кернеулердің логикалық 0 мен логикалық 1 деңгейлері сәйкесінше бір-біріне тең U0кір = U0шығ және U1кір = U1шығ .

Суретте не келтірілген? терістеуші ЛЭ-ң ауысып-қосылуы кезіндегі өтпелі процестердің уақыттық диаграммалары динамикалық параметрлерді анықтауға(санауға) керекті кернеудің деңгейлері көрсетілген динамикалық параметрлерді анықтауға қажет кернеудің “санау” деңгейлері логикалық 1- мен логикалық 0-ге сәйкес шығыс шекаралық кернеулерге қатысты белгілінеді

Үш тұрақты күйі бар ТТЛ-ң сұлбасы күйлерін басқару үшін D2 диоды басқарушы Б деп аталатын КЭТ кірістері күйлерін басқару үшін D2 диоды мен басқарушы Б деп аталатын КЭТ кірістерінің біреуі пайдаланады

Аз сигналды ЭБЛ элементінің сұлбасы Т1 және Т2 транзисторлары қанығу режіміне кіруі мүмкін Uл < 0,4–0,5 В аз мәнінде қанығу дәрежесіде аз Uл < 0,4–0,5 В аз мәнінде ол ауысу процестеріне айтарлықтай әсер етпейді
триггер = 0 және =1 сигналында “1”-ге сәйкес (Q = 1) күйде = 1 және =0 сигналында “0”-ге сәйкес (Q = 0) күйде RS-триггерлер
- триггер Sа=1 және Rа=0 жағдайында “1”-лік (Q = 1) күйде болады Sа=0 және Rа=1 жағдайында “0”-дік (Q = 0) күйде болады RS-триггерлер
«101» комбинациясы болған кезде шығысында логикалық бірді беретін элемент 3-И 2-НЕ 2-И
«2» ондық санына сәйкес келетін 1011011 коды кірген кезде жетісегменттік индекатордың қандай светодиодтары жанады: 1,3,5,0,2 2,1,5,0,6 3,5,1,2,0
«4» ондық санына сәйкес келетін 1100110 коды кірген кезде жетісегменттік индекатордың қандай светодиодтары жанады: 0,1,3,2 3,0,5,6 4,0,5,6
«5» ондық санына сәйкес келетін 1101101 коды кірген кезде жетісегменттік индекатордың қандай светодиодтары жанады: 4,5,6,0,1 1,3,2,0,6 1,5,6,3,0
«7» ондық санына сәйкес келетін 0000111 коды кірген кезде жетісегменттік индекатордың қандай светодиодтары жанады: 4,5,6 3,4,5 5,3,2
«ИЛИ-НЕ» элементі бар микросұлба сериясы ЛЕ5 ЛЕ4 ЛЕ1
«үш триггер» сұлбасы ЖӘНЕ-ЕМЕС логикалық элементтері негізінде орындалған НЕМЕСЕ-ЕМЕС логикалық элементтері негізінде орындалған үш асинхрондық триггерлерден тұрады
«үш триггер» сұлбасы негізгі триггер 5 және 6 логикалық элементтерінде жоғарғы және төменгі қосымша триггерлер сәйкесінше 1,2 логикалық элементтерінде құрастырылған жоғарғы және төменгі қосымша триггерлер сәйкесінше 3,4 логикалық элементтерінде құрастырылған
101101B+1011B 111000B 70O 56D
101101B-1011B 22H 100010B 42O
101111B+1101B 3CH 111100B 74O
101111B-1101B 100010B 42O 34D
10-рзарядты АЦТ-ның рұқсат етушілік қабілеті (210 = 1024)-1 10 В-қа сәйкес кванттау қадамының абсолюттік мәні 10 мВ-тан аспайды
357O- 127O 230O 152D 98H
357O+ 127O 506O 326D 146H
433D+267D 700D 2BCH 1274O
433D-267D 166D A6H 246O
543D+289D 832D 340H 1500O
543D-289D 254D FEH 376O
652O- 275O 355O 237D EDH
652O+ 275O 2021O 1041D 411H
B6H+95H 14B 331D 513O
B6H-95H 21H 33D 41O
D-триггер. D және T кірістері Егер Т = 1 және D = 1 болса, онда бірінші логикалық элемент(ЛЭ-1) шығысында “0” сигналы қалыптасады ЛЭ-2 және ЛЭ-3 кірістеріне бір уақытта беріліп, оларды логикалық “1” күйіне ауыстырады, яғни триггердің оң шығысында “1” сигналын орнатады (Q = 1). = 0
ЛЭ-4 кірісіндегі бірлік сигналдар (ЛЭ-2 және ЛЭ-3 -терден келетін) оны “0” күйіне ауыстырады D = 0 және Т = 1
D-триггер. Т = 1 импульсі Т = D = 1 кезінде ЖӘНЕ-НЕМЕСЕ-ЕМЕС логикалық элементтің шығысында “0” сигналы қалыптасады сигнал жоғарғы терістеуіштің жағдайын ауыстырып, триггерді “1” қалпына келтіреді Т = 1 және D = 0 болса, триггерге “0” сигналы жазылады (Q = 0, = 1)

D-триггер. тактілік импульс Т = 1 болса, D кірісіндегі уақыт кезінде әсер ететін ақпараттық сигнал триггердің шығысында tn+1 уақыт кезінде пайда болады Т = 0 болса D кірісіндегі ақпарат (сигнал деңгейі) қандай болса да, өзгермейді
D-триггердің сипаттамалық теңдеуі ақпаратты теріс түрде жазады бір ЕМЕС,ЖӘНЕ-НЕМЕСЕ логикалық элементі негізінде орындалады
F6H+95H 18B 395D 613O
F6H-95H 61H 97D 141O
Fmax – триггердің ауысып қосылуының ең үлкен жиілігі триггердің ауысып қосылуына жеткілікті уақыт интервалының минималды мәні ұзақтылықтары минималды екі тізбектелген кіріс импульстері арасындағы шектелінген уақыт интервалының минималды мәні
Iкір кіріс тоғы операциялық күшейткіштердің кіріс дифференциалдық каскадының транзисторларының жұмыс режімін қамтамасыз ету үшін олардың ығыстырушы базалық токтары қажет токтар операциялық күшейткіштердің сыртқы тізбегіндегі элементтерде кернеуді тудырады Uшығ кернеудің нөлдік деңгейін қосымша ығыстырады
JK-типті триггер- әмбебап (универсалды) триггер ол RS- және Т-триггерлер ретінде жұмыс істей алады негізінде сыртқы коммутациялық өзгертулер арқылы D- және TV-триггерлерді алуға болады
MS- триггер М (ағылшынша master – негізгі) S (ағылшынша slave – қосымша) М (ағылшынша master – негізгі) және S (ағылшынша slave – қосымша)
MS-триггерлердің негізгі түрлері терістеуіші бар MS-триггер тиым салынған байланыстары бар MS-триггерлер басқарылуы әр түрлі полярлы MS-триггерлер
nМДЖ- және КМДЖ-сұлбаларынан жасалған жады элементтері экономикалық тұрғыдан тиімді болып келеді олар аз қуатты батареялармен қоректену кезінде ақпаратты ұзақ уақыт сақтауға мүмкіндік береді олардың қатынас құру уақыты 100 наносекундтан асқанымен, PC конфигурациялы жадысында кеңінен қолданылады
RS-типті триггер R және S екі ақпараттық кірістері бар екі тұрақты күйлі еске сақтау элементі егер S = 0 және R = 1 болса, "0"-дік ( = 0)
S = 1 және R = 0 болғанда – "1" –лік ( =1)

RS-типті триггер S = R = 1 триггер белгісіз (анықталмаған) күйде болады кіріс сигналдарды алғаннан кейін болады логикалық құрылғыларды құрастырғанда қисындасуын (кобинациясын) болғызбау керек
RS-типті триггер Егер S = 0 және R = 0 болса триггердің күйі өзгермейді =
триггердің күйі өзгермейді =

RS-триггер шартты белгілеу R және S екі ақпараттық кірістері бар екі тұрақты күйлі еске сақтау элементі
RS-триггерлер ЖӘНЕ-ЕМЕС және НЕМЕСЕ-ЕМЕС асинхрондық және синхрондық триггерлер
Rа=Sа=1 сигналдар триггер үшін тиым салынған рұқсат етілмеген кобинация RS-триггерлер
T тар орт кід = ( t0,1тар кід + t1,0тар кід ) тізбектеліп қосылынған цифрлық микросхемалардың сигналының уақыттық кідірісін санау ЛЭ сигналының таралуының орташа кідірісі тізбектеліп қосылынған цифрлық микросхемалардың сигналының уақыттық кідірісін санау кезінде ЛЭ сигналының таралуының орташа кідірісі
tT – триггердің ауысып косылуының кідіріс уақыты шығыс сигналының кіріс сигналына қарағанда кешігу уақыты триггердің бір жағдайдан екінші жағдайға қосылудың кідіріс уақыты
Uығ ығыстыру кернеуі баланстаушы кернеуді, операциялық күшейткіштердің шығысындағы кернеу нөлге тең болу үшін, оның кірістерінің арасына беру қажет кіріс дифференциалдық каскадтың транзисторларының база-эмиттер кернеулерінің бір-бірімен сәйкес еместігінен болады оның әсерінен кіріс сигналы жоқ кезінде операциялық күшейткіштердің шығысында тұрақты кернеу пайда болады
Автомобильді электроника Автомобильді сигнал беру, радарлы детектор Аспап панелдері, комбининирленген өлшеуіш құралдары Отын жағу және бүрку микроклиматты жүйелік басқару
Ақпаратты цифрлық өңдеу жүйелерінде санауыштар сөз кодын сақтау және оны параллельді түрде беру сандық импульсті кодты екілік кодқа түрлендіру, жиілікті бөлу басқару құрылғыларында адрестерді қалыптастыру, операцияларды орындау үшін пайдаланылу және т.б.
Ақпараттың санының өлшем бірлігі логикалық “0” мәндерін қабылдайтын, бит логикалық “1” мәндерін қабылдайтын, бит логикалық “0” немесе логикалық “1” мәндерін қабылдайтын, бит
Алғашқы интегралдық сұлба қандай мақсатында жасалды? 20-ғасырдың 50-жылдары күрделене бастаған электрондық сұлбалардың сенімділігі Электрондық сұлбалардың жылдамдығын арттыру Электрондық сұлбалардың құнын төмендету, көлемін кішірейту
Аналогтық ИС не үшін қолданылады? Үздіксіз функциялар заңымен өзгеретін сигналдарды күшейту, салыстыру Үздіксіз функциялар заңымен өзгеретін сигналдарды өндеу, түрлендіру Әр түрлі аналогтық электрондық құрылғыларды жасап шығару
аналогтық микросхемаларға жататындар Операциондық күшейткіштердің (ОК) микросхемалары Компараторлар мен аналогтық сигналдарды түрлендіргіштердің микросхемалары Қоректену тізбегінде қолданылатын кернеуді тұрақтандырғыштардың микросхемалары
аналогтық электрондық құрылғылардың көбі ОК-ның негізгі параметрлерімен анықталады Кернеу бойынша күшейту коэффициенті Кіріс кедергісі;
шығыс кедергісі Күшейтілетін жиіліктердің жолағы

Аналогтық-цифрлық түрлендіру үрдісі (процесі) келесі операциялардың тізбекті орындалуы уақыт бойынша аналогтық сигналдың дискретизациясын, яғни қандай да бір алдын ала берілген дискретті уақыт мезеттеріндегі аналогтық сигналдың лездік мәндерін таңдау аналогтық сигналдың дискреттік мәндерінің деңгейлері бойынша кванттау кейбір цифрлық кодтармен дискреттік сигналдың кванттық мәндерін кодтау
Аналогты-цифрлы түрлендіргіш Арнайы түрдегі шифратор
Күтілген мағынаның кіру және шығу сигналдарын анықтайлы
аса үлкен ИС(АҮИС)-терде МДЖ-транзисторлар кеңінен қолданылады Жоғарғы жылдамдылық, яғни жұмыстың жоғарғы жиілікте жасалуы Керек болған жағдайда биполярлық транзисторлар негізіндегі ИС-тер Шапшаңдылыққа ерекше талаптар қойылмаған кезде, басқа сұлбалармен салыстырғанда, қуатты аз пайдаланатын және бағасы төмен МДЖ ИС-тер
Асинхрондық RS-триггер екі кіру құру S(et) және тастау R(eset) түзу Q шығу инверстік шығу

Асинхрондық RS-триггерлер қандай сұлбалар құрамында негізгі элементтер болып пайдаланады? синхрондық RS – синхрондық D – синхрондық JK – и Т –
АҮИС интеграциясының деңгейі SSI - Small scale integration немесе ШИК(шағын интегралды сызба) –
ондаған және жүздеген эквивалентті вентильді шағын интегралды сызба.
• MSI - Medium scale integration немесе ОИК (орташа интегралды сызба)–
мыңдаған вентильді орташа интегралды сызба.
LSI - Large scale integration немесе ҮИК(үлкен интегралды сызба)– жүз
мыңдаған вентильді үлкен интегралды сызба.
• VLSI – Very large scale integration немесе ЕҮИС – бірнеше
миллиондаған вентильді Ең Үлкен Интегралды Сызба.
USLI – Ultra large scale integration немесе УҮИС – Ультра Үлкен
Интегралды Сызба
АҮИС орындалудың жартылай өткізгішті технологиясы TTL немесе ТТЛ – биполярлы транзисторлардағы транзисторлық-
транзисторлы логика ECL немесе ЭСЛ – эмитерлі-байланысқан логика MOS – NMOS, CMOS немесе МОЖ, НМОП және КМОЖ
(комплементарлы Металл-Оксид-Жартылай өткізгіш) логика
АЭБЛ сұлбасында шығыс эмиттерлік қайталағыштардың (ЭҚ) болмауы n жүктемелік коэффициентінің төмендеуіне алып келеді (әдетте n » 4 – 5) n жүктемелік коэффициенті ЭБЛ элементтерінің n коэффициентінің мәнінен біршама аз ЕЭ = – (2–3) В тең ЕЭ қоректену кернеуінің аз шамасы мен ЭҚ-ң жоқ болуы осы сұлбаның тұтынатын Р қуаты ЭБЛ сұлбаларына қарағанда 3-5 есе аз
Б кірісіне логикалық 0 (төменгі деңгейлі) кернеуін берсек сұлбадағы Т1, T2 және Т3 транзисторлар жабылып элемент үшінші күйге ауысады сұлбадағы Т1, T2 және Т3 транзисторлар жабылып, элемент үшінші күйге ауысады
Базалық матрицалық АҮИС-ның үш типі Каналдық матрицалық ЕҮИС (Channeled Gate Array) Каналдық емес матрицалық ЕҮИС (Channelless Gate Array) Құрылымданған матрицалық ЕҮИС (Structured Gate Array)
Базалық функционалдық элементтер нені анықтайды? логикалық элементтердің (ЛЭ) негізгі электрлік параметрлері серия құрамына кіретін интеграциялық деңгейі ИС-ң сипаттамаларын логикалық элементтердің (ЛЭ) негізгі электрлік параметрлері функционалдық қызметі бойынша күрделірек ИС-ң сипаттамаларын серия құрамына кіретін интеграциялық деңгейі мен функционалдық қызметі бойынша күрделірек ИС-ң сипаттамаларын
Байланыс техникасы Микро -АТС, автоответчики, АОН, мобилді және проводсыз телефон Аккумулятор құрылымы, факс-аппарат Модем , радиомодем, пейджер, транкалық жүйе, халық қолданатын товарлар
басқарушы Б кірісіне логикалық 1 (жоғары деңгейлі оң мәнді) кернеуін берсек оған сәйкес КЭТ-ң D2 диоды жабық болады элемент, кәдімгіше жұмыс істеп, логикалық ЖӘНЕ-ЕМЕС функциясын орындайды оған сәйкес КЭТ-ңБ-Э өтуі жабық болады
Белсенді «төменгі» деңгейдегі RS-триггерін құрастыру үшін логикалық функциясы бар элементтер И-НЕ Шэффер Ғ=A*B
Биполярлы ТТЛ-, ЭБЛ- және И2Л сұлбаларынан жасалған жады элементтерінің жылдамдығы өте жоғары, бірақ бағасы қымбат жады элементтеріндегі статикалық жады құрылғыларының қатынас құру уақыты бірнеше наносекундты құрайды процессордың, күту тактыларын қажет етпей, жүйелік шина жиілігінде жұмыс істеуіне мүмкіндік береді
биполярлық сұлбатехнология бойынша орындалатын ЛЭ - қуатты тек статикалық режимде пайдаланады динамикалық режімде олардың тұтыну қуаты аз мөлшерде көбейеді қуатты тек статикалық режимде пайдаланады, ал динамикалық режімде олардың тұтыну қуаты аз мөлшерде көбейеді
Болымсыз ИЛИ элементі Болымсыз НЕМЕСЕ
Болымсыз ИЛИ-НЕ элементі Болымсыз НЕМЕСЕ ЕМЕС
Бульдік алгебра үшін келесі заңдар және ережелер әділ 1 бөліп тұратын заңы: қайталау ережесі: мойындамау ережесі:

Бульдік алгебра үшін келесі заңдар және ережелер әділ 2 де Морган теоремасы: тепе-тендіклері:
мойындамау ережесі:

Бір регистрден екінші регистрге ақпаратты беру процесі кезінде регистрлерде келесі операцияларды орындайды логикалық қосу (ЛҚ); логикалық көбейту (ЛК);
2 mod бойынша қосу (2 Қос).

Біртактілі триггерлер былайша бөлінеді тактілейтін импульстің деңгейіне байланысты жұмыс істейтін триггерлер ішкі кідірісті триггерлер
тактілейтін импульстің деңгейіне байланысты жұмыс істейтін және ішкі кідірісті триггерлер
бірфазалы D-триггерлер сыртқы шығыстарының және пайдаланылатын логикалық элементтердің саны жағынан жылдамдығы жоғары триггерлерге ақпаратты тікелей түрде жазады жылдамдығы жоғары триггерлерге ақпаратты теріс түрде жазады
Бірфазалы регистрлер- әр разрядқа ақпарат тек бір арна арқылы келеді D-типті триггерлер тікелей немесе инверсті ақпарат тек бір арна арқылы келеді
Біршама төмен кіріс және жоғары шығыс тоқтары нені қамтамасыз етеді? элементтердің бір-бірімен жақсы үйлесуін үлкен жүктемелік қабілеттілігін (n 10)
элементтердің бір-бірімен жақсы үйлесуін және үлкен жүктемелік қабілеттілігін (n 10)

Вентиль матрицасы негізіндегі жартылай тапсырысты АҮИС (Gate-
Array-Based ASICs) вентильдердің каналдық матрицасы (Channeled Gate Array) қазіргі кездегі танымал вентильдердің каналдық емес матрицасы
(Channeled Gate Array)
вентильдердің құрылымданған матрицасы (Structured Gate Array)
Динамикалық жедел жады (DRAM)- қазіргі заманғы компьютерлердің негізгі жадысы жады элементтері ретінде nМДЖ-транзисторлары қолданылады аз сыйымдылықты конденсаторлар қолданылады
Динамикалық режімде тұтыну қуатты (Р0тұт + Р1тұт) аз биполярлы логикалық элементтер статикалық режимде пайдаланатын қуаттың орташа мәнімен Pтұт орт = 0,5 сипатталады Р0тұт – логикалық 0 жағдайындағы сұлбаның тұтыну қуаты Р1тұт - логикалық 1 жағдайындағы сұлбаның тұтыну қуаты
диод немесе транзистор экспоненциалдық түрлендіргіште ОК негізіндегі терістеуіш күшейткіштің кіріс тізбегінде пайдаланады антилогарифмдік деп аталады күшейткіш кернеудің кері түрлендіруін орындайды
Дифференциатор ОК негізінде жасалынған және интегралдауға қарама – қарсы функция жұмысын атқаратын, аналогтық құрылғы кіріс сигналын дифференциалдау операциясын атқарады шығыс сигналы кіріс сигналының туындысына пропорционалды болады
дифференциатор сұлбасы- кірісіне үшбұрыш пішінді сигналды берсек, онда оның шығысында тікбұрышты сигнал шығады интеграторға қарама-қарсы функцияны орындайды жоғары жиілікті сыртқы бөгеуілдер құрамалары мен өзіндік шуларды күшейтеді
Егер триггер 0 күйінде болса онда оның оң шығысында сигнал 0-ге инверсті шығысында – 1-ге тең болады Q = 0 и = 1

Екілік сан 10011-ге сәйкес келетін сан 238 19 1316
Екілік сан 10101-ге сәйкес келетін сан 21 1516 258
Екілік сан 111101-ге сәйкес келетін сан 75 3D16 618
Екілік сан 11111-ге сәйкес келетін сан 378 31 1F16
Екілік санауыштар M-S немесе үш триггерлер (динамикалық басқарылуы бар) сұлбасымен құрастырылған T-, TV- типті ішкі кідірісті синхрондық триггерлер негізінде жасалынады D-, DV- типті ішкі кідірісті синхрондық триггерлер негізінде жасалынады RS- және JK-типті ішкі кідірісті синхрондық триггерлер негізінде жасалынады
Есептеу техникасы құралдарының жылдамдықтарының өсуіне және тұтыну қуатының төмендеуіне қойылатын талаптардың әрдайым көтерілуі - Аналогтық ИС-тер құруға алып келді Жасалынатын әр түрлі цифрлық ИС-терді құруға алып келді Сериялармен шығарылатын әр түрлі цифрлық ИС-терді құруға алып келді
ЕҮИС сатылған сан функциясы болып табылады: total part cost = fixed part cost + variable cost per part X volume of parts
мысалы, айталық, келесі бағалардың жиынтығынан тұратынын алайық:
FPGA жобалауының белгіленген бағасы $21,800, ал бір ЕҮИС
айнымалы бөлігінің бағасы $39
• MGA жобалауының белгіленген бағасы $86,000, ал бір ЕҮИС
айнымалы бөлігінің бағасы $10

егер триггер 1 күйінде болса онда оның оң шығысында сигнал 1-ге инверсті шығысында – 0-ге тең болады Q = 1, = 0

екі рет интегралданатын АЦТ кез-келген Uс сигналдың (жеке алғанда Uкір) құрамында, пайдалы (Uақп) ақпараттық құраушысынан басқа, периоды Tбог -ға тең әдетте түрі периодты болып келетін богеулер (Uбог) құраушылары болады Uс = Uкір = Uақп + ∑ Uбог sin 2πt / Tбог Uбог бөгеуілге төзімділігі және дәлділігі біршама жоғары
екі ТТЛ элементтердің шығыстарын тікелей біріктірсек онда элементтің біреуінің шығысында логикалық 1 кернеуі, екіншісінің шығысында логикалық 0 кернеуі болғанда тізбектей қосылған Т2 (бірінші ЛЭ-ң) және Т3 (екінші ЛЭ-ң) транзисторлары арқылы өте үлкен мөлшердегі тоқ ағады тұтыну қуаты көп өседі, сонымен бірге транзисторлар істен шығуы мүмкін
жадтайтын құрылғысының әр ұяшығының өз адресі белгілі бір координат жүйесінде анықтайды (идентифицирлейді) ақпаратты сақтаудың ең аз адрестелетін бірлігі болып, 8 ақпараттық бит адрестелетін бірлігі байт
жадтайтын құрылғысының сыйымдылығы- “С” сиымдылығы сақталатын ақпараттың максималды көлемін көрсетеді және жады ұяшықтарының санымен анықталады биттермен немесе, ұзындылығы (разрядтылығы L) көрсетілген, сөздер санымен N өлшенед үлкен көлемді ақпаратты өлшеу үшін кило (К) және мега (М) өлшемдері пайдаланады
жадтайтын құрылғысының сыйымдылығын белгілеу- 1 Кбит = 1024бит 1 Мбит = 1048576 бит 1байт = 8 бит
ЖӘНЕ-ЕМЕС ЛЭ-тердегі D-типтес триггердің сұлбалары



ЖӘНЕ-НЕМЕСЕ-ЕМЕС базисіндегі RS-триггер үшін , , Fж параметрлер


жедел жадтайтын құрылғының бөлінуі динамикалық типті жад статикалық типті жад динамикалық және статикалық типті жадтар
Жиі қолданылатын белгіленулер1 MOS – Metal Oxide Semiconductor немесе МОЖ – Металл-Оксид-
Жартылай өткізгіш FET – Field Effect Transistor (n- or p-channel) немесе далалық транзистор BJT – Bipolar Junction Transistor (npn or pnp) немесе биполярлы
транзистор
Жиі қолданылатын белгіленулер2 CMOS – Complementary MOS (circuit or technology) немесе
комплементарлы КМОЖ Static CMOS – КМОЖ транзисторларының триггерларындағы
деректерді сақтау Dynamic CMOS - конденсатор мен олардың регенерациясының заряды
түрінде деректерді сақтау
Жиі қолданылатын белгіленулер3 TTL Transistor Transistor Logic биполярлы транзисторлар мен пассивті
элементтерден тұрады
BiCMOS – КМОЖ және бірыңғай кремнийлік биполярлы
транзисторлар астында (подложка)
MOS – Metal Oxide Semiconductor немесе МОЖ – Металл-Оксид-
Жартылай өткізгіш
Жоғары омдылық күйінде элемент тоқты жүктемеге бермейді тоқты тұтынбайды электрлік түрде жүктемеден үзілісте болады
Инверсті сигналдар (теріс логика) лог. 1 сигналдың төмен деңгейі лог.0 сигналдың жоғары деңгейі Т0 КЭТ R0 резистормен бірге НЕМЕСЕ функциясын жүзеге асырады
Инженерлік калькулятордағы әртүрлі сандық батырмалар Hex, Dec Oct Bin
Интегралдық сұлба қайда қолданылады, неден жасалады? Шалаөткізгішті интегралдық сұлба аса таза материалдардан (кремнийден, германийден) жасалады Цифрлық интегралдық сұлба компьютерлердің логикалық және есте сақтау құрылғыларында қолданылады Аналогтық интегралдық сұлба радио және бейнелік сигналдарды, токтарды, кернеулерді туғызу, күшейту және түрлендіру мақсатында пайдаланылады
Интегралдық сұлбаны интеграция дәрежесі 2? Бір кристалда жүзден аса құраушысы бар интегралдық сұлбаны интеграция дәрежесі жоғары Елу – жүз құраушысы барды – орта Он – қырық құраушысы барды – төмен
Интегралдық микросхемалар Интегралдық сұлбалардың(ИС) орындайтын негізгі функциялары Кернеу немесе тоқ түрінде беріледі Электрлік сигналдарды өндеу және түрлендіру
Интегралдық сұлбалар, негізгі активті құрауыштың түріне сәйкес бөлінуі Биполярлық (биполярлық транзисторлардағы) ИС МДЖ (МДЖ-транзисторлардағы) ИС Биполярлық ИС жоғарғы жылдамдығымен және пайдалану қуатының көптігімен сипатталады
Интегралдық сұлбалардың шартты белгілеулері бірінші элемент – микросхеманың құрылымды-технологиялық орындалуына сәйкес келетін сан, екінші элемент – ИС сериясының 00-ден 99-ға дейінгі немесе 000-ден 999-ға дейінгі реттік нөмірін білдіретін екі немесе үш сан үшінші элемент – ИС-пен орындалынатын функциялардың сипаты бойынша түріне және ішкі топқа сәйкес келетін екі әріп
төртінші элемент – осы сериядағы ИС-ң функционалдық белгісі бойынша жасалуының реттік нөмірі
интегралдық сұлбаны интеграция дәрежесі 1? Мыңнан аса құраушылары бар үлкен интегралдық сұлбалар Миллиондаған құраушылары бар бөлікті – аса үлкен интегралдық сұлба Электрондық аппаратураның толық бір бөлігінің қызметін атқаратын интегралдық сұлбаларды үлкен интегралдық сұлбалар
Интегралдық схемалар нені орындайды ? Ақпаратты сақтау немесе өңдеуге байланысты операцияларды Түрлендіру мен сигналдар өңдеудің белгілі бір функцияларын Электрлі қосылған элементтері мен кристалдарын жайғастыруда жоғары тығыздыгы болатын микроэлектронды
Интегратор шығысында қалыптасатын сигнал оның кіріс сигналының уақыт бойынша интегралына пропорционалды күшейткіш шығысында қалыптасатын сигнал оның кіріс сигналының уақыт бойынша интегралына терістеуші күшейткіш кері байланыс тізбегінде Rкір резистордың орнына С конденсатор қосылады
интегратор сұлбасының шығыс кернеуі Uшығ = – Uшығ Т / (R1C) теріс белгі сигналдың терістелінуімен (инверсиялануымен) түсіндіріледі кіріс кернеудің бөліктеліп аппроксимациялануы үшін қолдануға болады
Интеграция дәрежесі бойынша, цифрлық ИС шартты түрде келесі деңгейлерге бөлінеді Кіші -КИС Орташа -ОИС Үлкен ИС –ҮИС, аса үлкен ИС -АҮИС
Интеграция дәрежесі он және жүз мыңнан миллиондаған (одан да көп) элементтерге дейін жететін ҮИС-пен АҮИС-тердің пайда болуының арқасында нелер мүмкін болды? Бір кристалда ірі блоктар ЭЕМ құрылғылар сұлбалары Толық жүйелердің жасалуы мен орналасуы
ИС белгілеулері элементтерінің сипаттамалары- екі элемент ИС сериясының нөмірін білдіреді. микросхеманың шартты белгісінің басындағы К, КМ, КР әріптері олардың өндіруші зауытта қабылдану шарттарын микросхеманың шартты белгісінің басындағы К, КМ, КР әріптері конструкциялық орындалуының ерекшеліктерін
ИС-ң КР1533ЛА3 белгісі нені білдіреді? микросхеманың цифрлық құрылғыларда (К) кеңінен қолданылатындығын пластмассалық корпуста (Р) және шалаөткізгіш технологиялар негізінде (1) өндірілгенін ЖӘНЕ-ЕМЕС логикалық функциясын орындайтынын, оның осы сериядағы 3-ке тең реттік нөмірі бар екендігін
К155 сериялы стандартты микросхемалар Texas Instruments фирмасы жасаған, SN74 сериялы функционалдық аналогтары тұтыну қуаты (10 МВт) орташа шапшаңдылығы (10 нс) біршама төмен
К531 (SN74S) сериялы ТТЛ интегралдық микросхемалар стандартты ИС-ға қарағанда тұтыну қуаты жоғары (20 МВт) шапшаңдылығы 3 есе жоғары болады Шоттки транзисторлары (ТТЛШ)
К555 сериялы ТТЛ интегралдық микросхемалар тұтыну қуаты төмен (2 МВт) ИС-дың (SN74LS) шапшаңдылығы жоғары емес (10 нс) Шоттки транзисторлары (ТТЛШ)
Каналдық матрицалық АҮИС (Channeled Gate Array) ерекшелігі
Өңдеушілерге вентильдер арасындағы аралық байланыстар
жобаланады және сәйкесінше тек жоғарғы маска қабаттары жасалынады Аралық байланыстар басынан алдын ала анықталған каналдар
қолданады Төменгі қабатты топология орындалатын алдын ала өңделінетін
пластиналар қолданатындықтан, АҮИС өндіріс циклының уақыты
төмендейді
кейбір цифрлық құрылғылар- бірнеше түйіндері немесе блоктары жалпы жүктемеге жұмыс істеуі олардың шығыстарының монтаждық бірігтірілуі негізінде қажет болуы мүмкін бірнеше түйіндері немесе блоктары жалпы жүктемеге жұмыс істеуі, сол себепті олардың шығыстарының монтаждық бірігтірілуі негізінде қажет болуы мүмкін
кеңінен қолданылатын регистрлер мультиплексті кірістері бар кірістеріндегі басқару сигналдарына байланысты бірнеше ақпарат көздерінен ақпаратты алу
коллекторлік өтуінің Шоттки диодымен шунтталуы транзистордың қанығуын (базадағы зарядтың жинақталуын) болдырмайды жабылу процесін, сәйкесінше сұлбаның өшірілуін жылдамдатады артық зарядтың таралу (база аймағынан шығарылу) уақыты tтар » 0 тең
Коммерциялық қолдану үшін толық элементтер кітапханасының әрбір
элементтері мен макроблоктары үшін келесі ақпараттарды қамтиды Элементтер толық топологиясы (physical layout) Жүргізілудің формальды моделі HDL (VHDL or Verilog) тіліндегі модель
Компаратор Екі күшті салылыстырып, ең жоғарғысын көрсетеді «Жүрегі»-операциялық күшейткіш
Компьютерлер, периферия Принтер, плоттер Желілік карта, модем Тышқан, сканер
КР1531 (SN74F) және КР1533 (SN74ALS) сериялы ТТЛ интегралдық микросхемалар Шоттки транзисторлары ТТЛШ ең келешегі зор болып тұтыну қуаты төмен (4 және 2 МВт) шапшаңдылығы жоғары (сәйкесінше 3 және 4 нс)
Күрделі терістеуіші бар ТТЛ-сұлбаның, жоғары жылдамдықтармен ауыстырылып қосылуы немен түсіндіріледі? үлкен сыйымдылықтық жүктемеге жұмыс істеу қабілеттілігі сұлбадағы жүктемелік сыйымдылықтың зарядталуы разрядталуы да төменгі омдық шығыс тізбек арқылы орындалуымен
Кіріс комбинациясы «000» болған кезде шығысында логикалық бірді беретін элемент 3-И 2-И 2-ИЛИ
Кіріс комбинациясы «01» болған кезде шығысында логикалық нөлді беретін элемент 2 ИЛИ Искл ИЛИ НЕ
Кіріс комбинациясы «111» болған кезде шығысында логикалық бірді беретін элемент 3-искл-ИЛИ-НЕ 3-НЕ 2 ИЛИ
Кэш жады жұмыс жылдамдығы баяу құрылғылардың салыстырмалы жылдам процессормен жұмысын үйлестіруге арналған бүкіл жүйенің өнімділігін төмендетуге себеп болады күту циклдарын болдырмауға мүмкіндік береді
Қазіргі замандағы статикалық жады құрылғыларының аса үлкен интегралды сұлбаларының сыйымдылығы 1 (және бірнеше) Мбитті құрайды аз тығыздылықпен орналасуы қорек көзін көп тұтынуы және ақпаратты сақтау бағасының жоғарылығы
Қазіргі замандағы технологиялар нелерді өндіруге мүмкіндік береді? ең күрделі өндеу және ақпаратты түрлендіру операцияларын орындау кішкене габаритті, сенімділігі мен жылдамдылығы жоғары және үнемді цифрлық есептеу құрылғылары мен жүйелерінде кең қолданылатын интегралдық сұлбаларды ондаған миллион элементтерден тұратын, аса үлкен интегралдық сұлбаларды (АҮИС)
Қазіргі кезде өте жоғары деңгейдегі қандай схема қолданылады? Кішірейтіле тығыздалып біріктірілген тығыз интегралдық схема (БИС) Өте тығыз интегралдық схема (СБИС) Интегралдық схема
Қазіргі кездегі интеграция қандай сұлбаларды кристалда орнатуға мүмкіндік береді? деңгейінің өсу күрделілігі толық жүйемен салыстыруға боларлықтай жады мен процессорлар
Құрылымданған матрицалық АҮИС (Structured Gate Array) ерекшелігі
Тапсырыс беруші тек вентиль матрицасының аралық байланысын
жобалайды
Толық тапсырысты блоктар ЕҮИС-ның нақты бір нұсқасына ендірілуі АҮИС құрылымданған матрицасының өндірістік цикл ұзақтығы екі
күннен екі аптаға дейін созылады және аралық байланыс металлизация
жоғарғы қабатының тапсырыс санына байланысты
Логикалық алгебрасының көбірек күрделі функциялары эквиваленттік функциясы: немесе
эквиваленттік еместің функциясы: немесе
Пирстің функциясы:
-Шеффердің функциясы:

Логикалық ИС қандай деңгеймен анықталады? S интеграциялық деңгейі қарапайым эквивалентті ЛЭ-ң кристалдағы санымен АҮИС-ң интеграция дәрежесі кристалдағы элементтер-транзисторлар санымен қазіргі кездегі АҮИС-ң интеграциялық дәрежесі бірнеше ондаған-жүздеген миллион элементтерді құрайды
Логикалық көбейту – И элементі
ЖӘНЕ
Логикалық қосу – ИЛИ элементі

НЕМЕСЕ
Логикалық мойындамау – НЕ элементі
ЕМЕС-терістеу
Логикалық терістеу
инверсия
Логикалық элемент ИЛИ


Логикалық элемент исключающее ИЛИ-НЕ

XNOR
Логикалық элемент И-НЕ

инверсиялық И
Логикалық элементтер цифрлық құрылғылар құрамында жұмыс істегенде екі жағдайдың біреуімен («0» немесе «1») сипатталатын статикалық режімде немесе ауысып-қосылу кезеңінде болуы мүмкін «0» жағдаймен сипатталатын статикалық режімде немесе ауысып-қосылу кезеңінде болуы мүмкін «1» жағдаймен сипатталатын статикалық режімде немесе ауысып-қосылу кезеңінде болуы мүмкін
логикалық элементтердің базалық сұлбалары ЖӘНЕ-ЕМЕС логикалық элементті НЕМЕСЕ бойынша кеңейткішті құрамдастыру нәтижесінде ЖӘНЕ-ЕМЕС ЛЭ НЕМЕСЕ кеңейткішімен бірге ЖӘНЕ-НЕМЕСЕ-ЕМЕС логикалық элементін құрайды
ЛЭ-дегі RS-типті триггердің сұлбалары ЖӘНЕ-ЕМЕС

НЕМЕСЕ-ЕМЕС

ЖӘНЕ-НЕМЕСЕ-ЕМЕС


ЛЭ-ң жүктемелік қабілеті- шығысындағы кернеудің деңгейіне байланысты ішке қарай ағылатын ЛЭ-ң кіріс және шығыс тоқтары (I0кір, I1кір, I0шығ, I1шығ) шығысындағы кернеудің деңгейіне байланысты ішке қарай, немесе сыртқа қарай ағылатын ЛЭ-ң кіріс және шығыс тоқтары (I0кір, I1кір, I0шығ, I1шығ) шығысындағы кернеудің деңгейіне байланысты сыртқа қарай ағылатын ЛЭ-ң кіріс және шығыс тоқтары (I0кір, I1кір, I0шығ, I1шығ)
ЛЭ-ң жылдамдылығын сипаттайтын динамикалық параметрлерге t1,0 және t0,1 – шығыс сигналдың теріс (төмендейтін) және оң (өсетін) фронттарының ұзақтылықтары t1,0тар кід және t0,1тар кід – сәйкесінше, ЛЭ-ң қосылуы және өшірілуі кезіндегі сигналдың таралу кідірістері tи – кіріс импульстің ұзақтылығы; fж – жұмыс жиілігі
микроконтроллер Байланыс, тұрмыс техникасы Автомобильді электроника, өнеркәсіпиі контроллер Компьютерлер, периферия,
Микросұлба, интегралдық сұлба, микросхема (mіcrocіrouіt) – элементтері Транзисторлар Диодтар Конденсаторлар және резисторлар
модель PIC16F8хх PIC16F873;
PIC16F874 PIC16F876
PIC16F877

МП АҮИС-пен ЖҚ АҮИС-ң және т. с. с. АҮИС-тердің үлкен жетістігі Оларды өте үлкен мөлшер мен ассортиментте шығаруға Олардың негізінде есептеу техникасының (ЕТ) электрондық құрылғыларын жасау Жүйелерінің күрделі, жоғары технологиялық және сенімді цифрлық электрондық құрылғыларын жасау
Мультиплексор Бір каналға тәуелсіз бірнеше каналдарды қосуды қамсыздандырады MULTIPLEX ИМС 74151, К155КП7, ИМС 74150
Негізгі интегралдық параметрлер - Аақ ауысып-қосылу энергиясы S интеграция деңгейі (дәрежесі) Аақ ауысып-қосылу энергиясын және S интеграция деңгейі
Негізгі логикалық алгебра функциялар (ЛАФ) логикалық мойындамау (инверсия):
логикалық қосу (дизъюнкция):
логикалық көбейту (конъюнкция):

Негізгі статикалық параметрлерге келесілер жатады логикалық 0 мен логикалық 1-ге (U0кір, U1кір, U0шығ, U1шығ) сәйкес кіріс және шығыс кернеулері
логикалық 0 мен логикалық 1-ге (U0кір ш, U1кір ш, U0шығ ш, U1шығ ш) сәйкес кіріс және шығыс шекаралық кернеулері
логикалық 0 мен логикалық 1-ге (I0кір, I1кір, I0шығ, I1шығ) сәйкес кіріс пен шығыс тоқтары
Негізгі статикалық параметрлерге келесілер жатады бөгеуілге(қитыққа) тұрақтылық жүктемелік қабілет
қоректену қуаты

Оналтылық сан 1А-ға сәйкес келетін сан 328 26 110102
Оналтылық сан 2В-ға сәйкес келетін сан 1010112 43 538
Оналтылық сан 5C-ға сәйкес келетін сан 10111002 92 1348
Оналтылық сан B6-ға сәйкес келетін сан 2668 182 101101102
Ондаған және жүздеген элементтері бар, интеграция дәрежесі кіші және орташа ИС-те нелер қолданылады? Қарапайым логикалық элементтер Функционалдық түйіндер функцияларын атқаратын базалық сұлбаларды жасау Функционалдық түйіндер функцияларын атқаратын типтік сұлбаларды жасау
Ондық сан 111-ке сйкес келетін сан 6F16 1578 11011112
Ондық сан 35-ке сйкес келетін сан 2316 438 1000112
Ондық сан 41-ге сйкес келетін сан 2916 518 1010012
Ондық сан 88-ге сйкес келетін сан 5816 1308 10110002
Оң сигналдар Т0 КЭТ-пен R0 резисторы бар кіріс каскад ЖӘНЕ логикалық функциясын жүзеге асырады логикалық бірге (лог. 1) сигналдың жоғары деңгейі сәйкес логикалық нөлге (лог. 0) сигналдың төмен деңгейі сәйкес
операциялық күшейткіштер (ОК) аналогтық-цифрлық және цифрлық-аналогтық түрлендіргіштердің негізгі схемотехникалық элементтері дәлдік сипаттамалары жоғары үзілген кері байланыстағы күшейту коэффициенті үлкен
операциялық күшейткіштер күшейту коэффициенті Өте оңды (идеалды) ОК үшін КUо = ∞ нақты ОК үшін нөлдік жиіліктегі КUо ~ 105-106 нақты ОК үшін нөлдік жиіліктегі100-120 дБ
операциялық күшейткіштер кірісі екі кірісі мен бір шығысы бар терістемеуіш кіріс кіріс терістеуіш
операциялық күшейткіштер кірісі қызметі кернеудің оң бағытта өзгеруі ОК-ң шығысындағы кернеудің сол оң бағытта өзгертеді кернеудің оң өсімі шығыстағы кернеудің теріс бағытта өзгеруіне әкеледі Uкір1 мен Uкір2 кіріс кернеулердің айырмасы аз болса
Uшығ = КUо (Uкір1 - Uкір2) = КUо Uдиф
Өнеркәсіпті контроллер Интеллектуалды датчик, электрқозғалтқышты басқару схемасы Өнеркәсіпті роботтар, температура регуляторлары Дымқыл, қысым
Параллельді
регистрлерде нелер орындалады? ақпаратты жазу және оны беру сөздерге, разрядтар бойынша жасалынатын, логикалық операциялар жүргізіледі Ақпаратты сақтау
Параллельді-тізбекті регистрлер сөздің кодасын параллельді қабылдау кірістері болады сөздің кодасын тізбекті қабылдау кірістері болады оларда параллельді коданы тізбектіге және керісінше түрлендірулерді жүзеге асыруға болады
Парафазалық регистрлер- регистрдің әр разрядына ақпарат екі арна арқылы беріледі RS- және JK-типті триггерлер бір бірімен байланысы жоқ N триггерлерден тұрады, мұндағы N – регистр разрядтарының саны
Пирстің функциясы –ИЛИ-НЕ элементі
НЕМЕСЕ ЕМЕС
программаланатын ЕҮИС типі келесі ерекшеліктері Барлық аралық байланыстар иелену мен тезірек қолдану үшін
қолжетімді болатын ЕҮИС-де программаланады Өшірілетін программаланатын ЕҮИС (Erasable PLD -EPLD) Маска көмегімен (Mask-programmed PLD) біркелкі/ бірдей
программаланатын АҮИС

Разряд саны-10, ал импульстерінің келу периодының такт жиілігі -10мкс, бақылау типті АЦТ түрлендіру уақыты 10,23мс 10230мкс 0,01023с
Разряд саны-8, ал импульстерінің келу периодының такт жиілігі -100кгц, сатылы аратәрізді кернеуі бар АЦТ түрлендіру уақыты 2550мкс 0,00255с 2,55мс
Разрядты триггерлердің кірістеріне ақпаратты өткізетін арналар санына байланысты бірфазалық болып бөлінеді парафазалық болып бөлінеді парафазалық және бірфазалық болып бөлінеді
Регистрлер ақпаратты қабылдауға, сақтауға және беруге арналган ЭЕМ-ң кеңінен таралған функционалдық түйіндері сөзді солға немесе оңға бірнеше разрядтарға жылжыту операциясын орындауға пайдаланады тізбектелген кодты параллельді кодқа және керісінше түрлендіру
Регистрлер жіктелуінің ең негізгі белгісі – оларға ақпараттардың жазылу
әдістері параллельді
тізбекті параллельді-тізбекті
Санауыш кіріс импульстерді санау кіріс импульстер санын екілік (тікелей, қосымша және т.б.) кодтарда тіркеу тізбекті типті
функционалдық түйінді
Санауыштардың негізгі параметрлері Ксч санау модулі санау коэффициенті санауыштың жылдамдығы
Сануыштар орындайты негізгі операциялар инкремент – сануыштың көрсеткішін бірге арттыру декремент – сануыштағы сөз кодын бірге кеміту ондағы екілік санды немесе сөз кодын көрсеткішін бірге арттыру
Сегіздік сан 24-ке сәйкес келетін сан 20 1416 101002
Сегіздік сан 35-ке сәйкес келетін сан 29 111012 1D16
Сегіздік сан 67-ге сәйкес келетін сан 55 1101112 3716
Сегіздік сан 71-ге сәйкес келетін сан 57 3916 1110012
Сериялары К1531 және К1533 базалық ЛЭ сұлбаларының параметрлері біршама жақсартылған: ауысып қосылу кідірістері өте аз бөгеулерге төзімділігі жоғары тұтыну қуаты аз және жүктемелік қабілеттілігі жоғары
синхрондық D-триггер кідіріс триггері триггер « ілгешек »
синхрондық RS-триггерлер үшін , , Fж параметрлер былай анықталады

синхрондық триггер Ішкі кідірісті болады екі сатылы “MS” сұлбасы бойынша құрылады бір типті немесе әр түрлі типті
синхрондық триггерлердің бөлінуі біртактілі көптактылы біртактілі және көптактылы
сиымдылығы С = 16 Мбит ЖҚ-н таңдауды ұйымдастыру 1х16 М, 2х8 М, 4х4 М, 8х2 М 16х1 М
Стандартты ИС интеграциясы кіші және орта дәрежелі (КИС және ОИС) микросхемалары микросхемалар, қызметі белгілі бір пайдаланушылармен анықталмайды стандартты элементтерді және түйіндерді іске асырады
Статикалық бөгеуге төзімділікті анықтау кернеулердің осы деңгейлері ретінде сәйкесінше логикалық 0 кернеудің ең жоғарғы деңгейі (U0кір max, U0шығ max) қабылданады логикалық 1 кернеудің ең кіші деңгейі (U1кір min, U1шығ min) қабылданады ЛЭ-ің екі күйдің («0» немесе «1») біреуінде болуына байланысты, «0» деңгейі (U0 бөг) және «1» деңгейі (U1бөг)
статикалық бөгеуілге төзімділік «1» деңгейіне қатысты ЛЭ-ң кірісіне берген кезде, оның жалған жұмыс істелуіне әкелмейтін бөгеуіл кернеуінің (U0 бөг немесе U1бөг) ең үлкен шекаралық мәнін анықтайды «0» деңгейіне қатысты ЛЭ-ң кірісіне берген кезде, оның жалған жұмыс істелуіне әкелмейтін бөгеуіл кернеуінің (U0 бөг немесе U1бөг) ең үлкен шекаралық мәнін анықтайды «0» немесе «1» деңгейлеріне қатысты ЛЭ-ң кірісіне берген кезде, оның жалған жұмыс істелуіне әкелмейтін бөгеуіл кернеуінің (U0 бөг немесе U1бөг) ең үлкен шекаралық мәнін анықтайды
Статикалық жады – SRAM (Static Random Access Memory) статикалық режимде қорек көзіне қосылған жағдайда ақпаратты қажет болған ұзақ уақытқа дейін сақтай алады екі тұрақты күйі бар, қарапайым статикалық триггерлер қолданылады
Статикалық және динамикалық болып бөлінетін ЛЭ-ң параметрлері нені анықтайды? типтері әр түрлі ИС-терді өз ара салыстыруға мүмкіндік береді сериялары әр түрлі ИС-терді өз ара салыстыруға мүмкіндік береді типтері мен сериялары бір аппаратура құрамында бірге жұмыс істеу мүмкіндігін
Тактіленетін триггер қай режимдерде жұмыс істеуі мүмкін? синхрондық және асинхрондық асинхрондық синхрондық
терістеуіші бар MS-триггер M- және S-триггерлердің синхрондайтын кірістері тізбегінің арасына терістеуіш қосылады Бұл инвертор MS-триггердің біртактілік жұмыс режимін қамтамасыз етеді Негізгі триггерге ақпаратты жазу кезінде, оның қосымша триггерге көшіріліп жазылуына тосқауыл қояды
Транзисторлы-транзисторлық логикалық (ТТЛ) негізіндегі микросхемалар - бүгінгі ЭЕМ-ң әр түрлі цифрлық құрылғыларын құру К155, К531, КР1531, сериялы ТТЛ микросхемалар КМ555 және КР1533 сериялы ТТЛ микросхемалар
Триггер Ақпаратты жазу әдістері бойынша бөлінуі асинхрондық және синхрондық (немесе тактіленетін) асинхрондық синхрондық (немесе тактіленетін)
Триггер нені құруда кең қолданылады? тіркегіштерді санауыштарды ЭЕМ-ң басқа да цифрлық құрылғылар
триггердің жылдамдығы келесі динамикалық параметрлермен сипатталынады tT tИ Fж, Fmax
Триггердің күйі оның шығыс сигналы арқылы анықталады сигналдың деңгейіне сәйкес 0 сандарымен кодталынады сигналдың деңгейіне сәйкес 1 сандарымен кодталынады
триггердің кіріс және шығыс күйлеріне байланысты түрі RS-, JК-, D-, DV-, Т-, ТV- және басқа
Триггердің шығысы оң(тура) Q теріс (инвесрті)
оң(тура) және Q теріс (инвесрті)

Триггерлердің негізгі үлгілері триггер жеке-жекемен күй-жағдайлардың құруымен (RS-триггер); триггер « ілгешек » (D-триггер); әмбебаб триггер (JK-триггер); триггер есептік кірумен (Т-триггер).
ТТЛ ИС элементтің кейбір кірістері қолданылмаса оларға логикалық 1 немесе логикалық 0 сигналдары берілмесе онда оларды, бос қалдырмай, логикалық 1 кернеу деңгейіне (немесе кедергісі 1 кОм қосымша кедергі арқылы қорек көзіне) қосу керек
бір резистор ТТЛ элементтерінің 20 пайдаланылмаған кірістерін қосу үшін қолданылады
ТТЛ ИС-те екітактылы сұлба бойынша орындалған шығыс каскадтың қолданылуы нелерге мүмкіндік береді? бөгеуге төзімділігін жүктемелік қабілеттілігін елеулі түрде үлкейтуге едәуір сыйымдылықтық жүктемеге жұмыс істеп тұрған кезде, ЛЭ-ң шапшаңдылығын жоғарлатуға
ТТЛ элементтерінде Шоттки транзисторларының қолданылуы олардың шапшаңдылығын жоғарлатуға мүмкіндік береді
ЛЭ-тердің шығыс каскадтарындағы Дарлингтон сұлбасы бойынша қосылған Т3 және Т5 (құрама транзистор) транзисторларының қолданылуымен жүзеге асырылады оның жүктемелік қабілеттілігін де жоғарлатады
ТТЛ элементтерінің шығыстарының тікелей бірігу мүмкіндігі шығыс каскадтар ретінде екі әдеттегі шығыс күйлері (логикалық 1 және логикалық 0) жоғары омдылықты (импедансты) күйі бар ТТЛ элементтерінің сұлбалары
Тұрмыс техникасы Сигнал беру жүйесі, өлшеу құралдары Электрэнергия, газ және су счетчиктері Иондайтын сәулеленудің декторы, батарея заряды құрылымы
түрлендіру мен өндеудің кез келген күрделі операциялары қандай логикалық элементтермен іске асатын қарапайым операциялар арқылы орындалады? ЕМЕС ЖӘНЕ – ЕМЕС НЕМЕСЕ – ЕМЕС және т.б.
Түрлі есептеу жүйелерінде дұрыс жазылған сан жазбалары 1010D 732H 1010B
Түрлі есептеулер жүйесінде дұрыс жазылған сан жазбалары 1010112 3738 10D16
Түрлі есептеулер жүйесінде дұрыс жазылған сан жазбалары 1110112 7638 90F16
Түрлі есептеулер жүйесінде дұрыс жазылған сан жазбалары 1000112 37738 12D16
Түрлі есептеулер жүйесінде дұрыс жазылған сан жазбалары 10010112 4638 91F16
Тізбекті регистрлер сөздердің разрядтары тізбектеліп жазылады ақпаратты жазу, кіші немесе жоғарғы разрядтан басталады тактілеуіш импульстермен сөз кодын тізбектеп жылжыту арқылы жазылады
ҮИС ішінде қолданылатын ЭБЛ сұлбаларынының тұтыну қуаты мен шапшаңдылығын жоғарлату бұл элементтердің ЕЭ қорек көзі кернеуінің мәнін азайтады қуатты біршама тұтынатын шығыс эмиттерлік қайталағыштарды болдырмайды бұл элементтердің ЕЭ қорек көзі сигналдың логикалық ауысуының амплитудасын Uл = U0 – U1 азайтады
Фазабөлгіш- каскадтың Т1 транзисторының рn-өтулерінің сыйымдылығы аз болады жұмыс тоғының мәні аз режімде жұмыс істейді R1, R2 және Т4-тен тұратын түзету тізбегі берілу сипаттамасының пішімін жақсартады және ЛЭ-ң логикалық 1 жағдайындағы бөгеуге төзімділігін жоғарлатады
Флэш-жады (Flash-Memory) ЖЭ-інің типі және жұмысының негізгі ұстанымы бойынша EEPROM жадысының класына жатады ақпараттың өшірілуі, салыстырмалы жеңіл жадының бүкіл микросхемасы үшін немесе көлемдері 256 байттан бастап 128 Кбайтты құрайтын блоктармен жүзеге асырылады
Функционалдық аналогтардың белгілерінде H, L және S әріптері H –жоғары шапшаңдылықты L – аз тұтыну қуатты S – құрылымдарда Шоттки транзисторлары
функционалдық түйіндер Регистрлер , санауыштар Сигналдарды таратушылар, дешифраторлар Мультиплексорлар және т. б.
халық қолданатын товарлар Аудио жүйелер, CD ойнатқыштар Сөйлеу хабарлаулардың синтез жүйесі, дистанционды басқарудың блоктары Телемәтін модулі, PIP, VPS, DVD, видеоойын

Цифрлы-аналогты түрлендіргіш Аналогты-сигналды цифрлы ақпарат түрінде береді
цифрлық есептеу техникасында қандай
сұлбалар кеңінен қолданылады? Биполярлық тразисторлы-транзисторлық логикалық (ТТЛ) ИС-тер nМДЖ-транзисторлар мен КМДЖ (комплементарлық МДЖ)-
құрылымдар Эмиттерлері байланысқан логикалық (ЭБЛ) және интегралды-инжекциялық логикалық (ИИЛ) ИС-тер
Цифрлық ИС сериясының құрамына кіретін микросхемалар Логикалық элементтер, сақтау, шифрлеу, дешифрлеу, мультиплекстеу Импульстерді санау және үлестіру функцияларын жүзеге асыратын триггерлік, комбинациялық және тізбектелген сұлбалар Толық түйіндер мен арифметикалық және жадтайтын құрылғыларды құрайтын
Цифрлық ИС-тер - Екілік цифрлық кода түрінде берілген сигналдарды түрлендіру үшін арналған микросхемалар Басқа цифрлық кода түрінде берілген сигналдарды түрлендіру үшін арналған микросхемалар Екілік немесе басқа цифрлық кода түрінде берілген сигналдарды өндеу үшін арналған микросхемалар
Цифрлық ИС-тердің әр алуан түрлерінің сұлбатехникалық жүзеге асырылуы Қарапайым логикалық функцияларды орындайтын логикалық элементтер (ЛЭ) негізінде іске асырылады Коньюнкция , дизъюнкция, Инверсия және т.б.
Цифрлық құрылғылардың негізгі элементтері ретінде биполярлық технология бойынша дайындалатын негізіндегі элементтер - Шоттки транзисторлы-транзисторлық логикалық (ШТТЛ), эмиттерлері байланысқан логикалық (ЭБЛ) Интегралды -инжекциялық логикалық (ИИЛ) элементтер nМДЖ(металл-диэлектрик-жартылайөткізгіш) мен комплементарлық МДЖ (КМДЖ-қосымша транзисторлы) құрылғылары
Шамасы аз сигналды ЭБЛ (АЭБЛ) деп аталатын логикалық ауысуының амплитудасы аз ЭБЛ сұлбалары қай кезде шамамен 40–50 мВ-қа дейін төмендейді? Т0 температура бірқалыпты және ЕЭ қоректену кернеуі тұрақты болған кезде бөгеуілге төзімділігі салыстырмалы төмен (» 100–150 мВ) болғанда Т0 мен ЕЭ-ң жұмыс ауқымында өзгеруі кезінде
Шеффер функциясы – И-НЕ элементі
ЖӘНЕ НЕМЕСЕ
Шоттки диоды, интегралдық орындалуында транзистордың коллекторлік аймағының жоғары омдық жартылай өткізгішімен металлдың ұштасуы түрінде жасалынады кернеу 0,4 В құрайды бұл p-n-өтуінің ашылуының шекаралық кернеуінен төмен
Шығыс кернеуі Iж*Rж көбейтіндісімен анықталынады Uшығ = – Uкір Rкб / R3 күшейткіштің өзгеру ауқымымен шартталған шектерде қалады
ығыстырушы регистрлер ол тізбекті регистр қарапайым болып бөлінеді реверсивті болып бөлінеді
ІЕ2СН+59АН қосындының нәтижесі 23С6Н 217068 9158
ЭБЛ ИС импульсті токтар сапалығы жоқ және ауыстырылып-қосылуы кезінде олардың шығыс тізбектерінде импульсті (өтпелі) тоқтар ағады ТТЛ-сұлбаларынан тиімді ажыратылады байланыс линияларында үлкен бөгеуілдерді тудырады
ЭБЛ ИС тектес сұлбалардың маңызды артықшылықтары қорек көзінен тұтынатын тоқтың тұрақтылығы ЭБЛ ИС-де тоқтар құралмайды және үзілмейді тоқтар ТА-Қ-ң бір иығынан екіншісіне ауыстырылады
ЭБЛ ИС-ң коллекторлі тізбектері шығыс кернеу деңгейлерінің қорек тізбегі бойындағы бөгеуілдерге тәуелділігін азайтуға мүмкіндік береді логикалық сигналдар деңгейлерінің айырымы аз сұлбалар үшін маңызды ортақ “жер” нүктесіне қосылған
ЭБЛ элементтері кірістері екі немесе үш кірістен тұрады кіріс санының өсуі кіріс паразиттік сыйымдылығының жоғарлауы шапшаңдылығының төмендеуіне алып келеді
ЭБЛ элементтерінің логикалық мүмкіндіктері теріс логика кезінде эмиттерлік бірігу деп аталатын мұндай монтаждық бірігу «ЖӘНЕ» функциясының жүзеге асырылуын қамтамасыз етеді ЭБЛ элементтер сұлбаларының тура шығыстарын біріктіру кезінде екі сатыда орындалатын «ЖӘНЕ» функциясы кеңейеді ЖӘНЕ элементінің кірістер саны көбейеді, ал инверсті шығыстарын біріктіру нәтижесінде «ЖӘНЕ-НЕМЕСЕ-ЕМЕС» функциясы орындалады
ЭБЛ элементтерінің негізгі артықшылықтары үлкен жүктемелік қабілеттілігі, өте жоғарғы шапшаңдылығы жұмыс температурасы мен қоректену кернеуінің өзгеруі кезіндегі динамикалық параметрлердің жоғары тұрақтылығы төменгі омдық жүктемеге және байланыс тізбектеріне (линияларына) келісімді жұмыс істеу қабілеттілігі, бөгеулерге біршама жақсы төзімділігі
Электрлік сигналдар Аналогтық немесе цифрлық түріндегі ақпаратты бейнелей алады Аналогтық ақпаратты өндеуді орындайтын интегралдық сұлбалар Цифрлық ақпаратты өндеуді орындайтын интегралдық сұлбалар
Электронды индустрияда қолданылатын АҮИС-ның негізгі типтері 1 Толық тапсырысты АҮИС (Full-Custom ASICs) Стандартты ұяшық модулі негізіндегі жартылай тапсырысты
матрицалық АҮИС (Standard-Cell-Based ASICs)
Вентиль матрицасы негізіндегі жартылай тапсырысты АҮИС (Gate-
Array-Based ASICs)
Электронды индустрияда қолданылатын АҮИС-ның негізгі типтері 2 Макроұяшығы бар немесе макроблогы бар программалайтын
логиканың ЕҮИС-сы (Field-Programmable Logic Device or CPLDs) ПЛИС(Программаланатын логикалық интегралды сызба)
Макроұяшығы бар немесе базалық блогы бар программалайтын
логиканың ЕҮИС-сы (Field-Programmable Gate Arrays or FPGA)
Элемент сұлбасы келесі каскадтардан тұрады тоқ бойынша терістеу күшейту коэффициенті аз, көпэмиттерлі (КЭТ) транзистор мен R0 резистордан тұратын кіріс каскадынан Т1 транзистормен R1 резисторда құрастырылған фазабөлгіш каскадынан және R2, R3 резисторлар мен Т4 транзистордан тұратын түзету тізбегінен Т2 мен Т3 транзисторлардың, және R4 резистор мен D0 диодтың негізіндерінде жасалынған екітактылы шығыс каскадынан
Элементтерді біріктіру (интеграциялау) тәсіліне қарай интегралдық сұлба қалай ажыратылады? Шалаөткізгішті (немесе монолитті); пленкалы және гибридті (сондай-ақ, көп кристалды) Құрамындағы элементтер (құраушылар) санына (яғни элементтердің интеграция дәрежесіне) қарай кіші, орта және үлкен интегралдық сұлба Өңделетін сигналдар түрлеріне қарай – цифрлық және аналогтық интегралдық сұлба
Эмиттерлік байланысқан логикалық (ЭБЛ) ИС-н элементтік база ретінде қолдану жоғары өнімділікті цифрлық құрылғыларды жасау кезінде орынды шапшаңдылығы жоғары емес құрылғыларды жобалау кезінде тиімділігі төмендеу болады ЭБЛ ИС элементтерінің тұтыну қуатының жоғарылануымен түсіндіріледі, ал бұл олардың негізгі кемшілігі